Этна-трыо "Тройца" – уся праўда

Заспець усіх трох музыкаў калектыву адначасова ў адным месцы няпроста. Тым не менш у нас атрымалася правесці разам амаль гадзіну, абмяняцца пытаннямі ў разуменні таго, што адказы на многія з іх можам не пачуць ніколі...

У гутарцы ўдзельнічалі Іван Кірчук (І.К.), Юрый Паўлоўскі (Ю.П.) і Юрый Дзмітрыеў (Ю.Дз.)

– Наколькі істотны быў у апошнія гады ўплыў народнай музыкі на беларускую папулярную музыку, уключна так званую "папсу"?

І.К.: Калі такі ўплыў і быў, дык вельмі, мне здаецца, нязначны. На ўзроўні ўкрапінаў, не больш. Каб меркаваць пра агульны стан, трэба мець перад вачыма пэўную колькасць калектываў, якія працуюць у гэтым напрамку, выкарыстоўваюць народныя інструменты, фрагменты народнай музыкі. На мой погляд, практычна нічога не мяняецца. Нам ужо дзесяць гадоў, да нас народную музыку шырока папулярызаваў "Палац". Пасля "Песняроў" ён быў, напэўна, першым, хто на гэта звярнуў увагу, і на пэўны момант гэта спрацавала, дало ўсплёск. З нетраў студыі "Палац" выйшлі "Крыві", "Юр'я", асобныя выканаўцы (як Зміцер Вайцюшкевіч). Але ж у цэлым ва ўсёй Беларусі мы не знойдзем ні 50, ні тым больш 100 этнычных каманд, якія б працавалі ў розных напрамках гэтай музыкі. Гэтая ніша не занятая перш за ўсё таму, што такая музыка не запатрабаваная, не карыстаецца попытам. Няма фестываляў, няма радыё з этна-музыкай, часопісаў, хоць бы такіх, якія выдаюцца побач, у Польшчы, і якія нам дасылаюць. Там шмат інфармацыі пра калектывы, інструменты, рэцэнзіі на дыскі, канцэрты.

– У нас наогул няма аніводнага перыядычнага музычнага выдання...

І.К.: Гэта не патрэбна! Згадаю нядаўні юбілейны канцэрт "Тройцы", на падрыхтоўку якога і правядзенне мы паклалі шмат высілкаў. Так, яго запісала тэлебачанне і паказала, але ж казаць пра тое, што той паказ выклікаў нейкую рэакцыю, нельга. Ніводнай рэцэнзіі на канцэрт! Усяго толькі асобныя выказванні, віншаванні ад тых, каму гэта спадабалася. І практычна тое ж у галіне "папсы": канцэрт прайшоў і па ім – цішыня! Магчыма, я не ўсіх ведаю, магчыма, недзе працуюць маладыя каманды, але ж пра іх не чутно, іх не ведаюць. Дзе ім паказвацца? Тое ж "Вольнае паветра" на прыватным хутары – гэта ўсё ж не фестываль у класічным вызначэнні гэтага слова.

– Насамрэч, у нас шмат такіх фестываляў, на якіх выступаюць прафесійныя калектывы, якія я ўмоўна, аднак, акрэсліваю як "фолк-папса". А вось для этна-музыкі застаюцца хіба што "Таўкачыкі" ды тое ж "Вольнае паветра". Чаму так?

І.К.: Яны вельмі падобныя – "Таўкачыкі" і "Вольнае паветра" што да выйсця на аўдыторыю. Такія зачыненыя для шырокай грамадскасці фестывалі. Мы шмат пабачылі за дзесяць гадоў, і адзін з найбольш яскравых прыкладаў – этна-фестываль у эстонскай вёсачцы Вільяндзі. Пачатак быў такі: студэнты музычнага каледжу падрыхтавалі трохгадзінны канцэрт этна-музыкі, на які запрасілі міністра культуры, каб ён пабачыў месца правядзення будучага фестывалю, пазнаёміўся з музыкай. І міністр зацвердзіў гэты фестываль, які адбываецца ўжо шмат гадоў, уражвае прафесійна абсталяванымі пляцоўкамі і іх колькасцю, калектывамі, якія прыязджаюць з усяго свету. Там вучаць народным танцам, там гучыць на аснове народнай самая розная музыка, і ўмовы працы для студэнтаў мясцовага каледжу проста фантастычныя! Рабі што хочаш, абы яно абапіралася на народную спадчыну!

– Чуў, што там для стварэння дыпломных работ дзяржава нават выдае гранты...

І.К.: Там у каледжы ёсць студыя, у якой студэнты маюць магчымасць запісваць свае творы. І гэта, паўтаруся, у зусім невялічкім паселішчы, нават не гарадку. У нас, у сталіцы краіны, і блізка такога няма ні ў адным з ВНУ. Прыйшоў аднойчы да мяне студэнт нашай акадэміі музыкі, папрасіў запісы, сказаў, што яму вельмі хочацца займацца этна-музыкай, і на маё пытанне адказаў, што такую музыку там зусім не выкладаюць. Выдатна, што ў нас рыхтуюць годных выканаўцаў музыкі акадэмічнай, але ж толькі ёю музыка не абмяжоўваецца, тым больш у краіне, якая заўсёды ганарыцца сур'ёзным стаўленнем да музычнай спадчыны народу.

– Выходзіць, адно на словах ганарыцца...

І.К.: Калі мы ў 1999 годзе ўпершыню выехалі ў Германію, не выключалі ў машыне радыёстанцыю, якая перадавала толькі этна-музыку. А ў нас нават асобных такіх твораў амаль нідзе не пачуць...

– Дык вы згодныя з тым, што ўлада аддае перавагу той музыцы, якую я й назваў "фолк-папсой"?

І.К.: Напэўна, яно выгадна. Памятаю, калі нас упершыню запрасілі на "Славянский базар", дык у нас адразу папрасілі фанаграму, хоць мы спяшаліся ў Віцебск з Галандыі, каб выканаць жывы канцэрт. А ў выніку прагучаў адзін твор. Гэта ж выгадна: паставіў дыск з запісам, і ўсе праблемы з падрыхтоўкай да канцэрту адразу знікаюць! На еўрапейскіх фэстах усё вырашаецца проста: на адной сцэне ідзе канцэрт, а на другой у гэты час рыхтуецца чарговая каманда. Мы былі на фестывалі, дзе працавалі адначасова каля 40 сцэнічных пляцовак! І ўсе калектывы гралі жыўцом. Свае канцэрты мы рыхтуем вельмі адказна, прадумваем нават асвятленне. Перад юбілейным канцэртам аддалі дыск з нашымі распрацоўкамі на тэлебачанне, а нейкая жанчына ў дзень канцэрту пытаецца ў нас: а што гэта за дыск? А дзе ён? Мы ж гэта рыхтавалі спецыяльна, каб было вядома, якое асвятленне нам патрэбнае, а тут... Не, у "Тройцы" няма такога: выйшлі на сцэну – і пачалі іграць. У нас усё распісана, уключна колькі разоў будзем іграць на "біс". У нас складаныя аранжаванні, ёсць песні, у якіх тэмп мяняецца два-тры разы, мы павінны бачыць адзін аднаго, і кожны адыход ад такіх, здавалася б, дробязяў істотна ўплывае на якасць цэлага.

– Ты казаў, што цікавасці да этна-музыкі ў нас амаль няма. А што ж твае студэнты?

І.К.: Я ўражаны паводзінам завочнікаў, дарослых людзей, якія часам проста на мабільнікі запісваюць музыку, якую я ім паказваю. Яны элементарна не ведаюць, што ёсць такая музыка, такая – самая розная! Сёння ў гэтым пакоі знаходзіцца велізарны архіў, які прадстаўляе музыку з самых розных краін свету. Дзякуючы яму, падчас заняткаў я быццам адчуваю крылы за спінаю, у вачах студэнтаў выглядаю зусім па-іншаму. Паказваю і шмат беларускага: запісы з архіву Васіля Літвінкі, фільмы Зінаіды Мажэйкі. А вось тэлевізійнае фолк-шоў, якое рабілася летась, не атрымалася шмат у чым з-за таго, што арганізатары прамінулі многія сапраўды вартыя ўвагі калектывы і змяшалі ўсё ў адну кучу. Народ жа пабачыў і падумаў: відаць, гэта й ёсць сапраўднае. Таму што іншага ім не паказваюць...

– Ці былі такія сітуацыі, калі да вас звярталіся прадстаўнікі ўлады і запрашалі куды-небудзь за мяжу, каб, умоўна кажучы, абараніць музыкай гонар радзімы?

Ю.П.: Летась апасродкавана праз Міністэрства культуры мы выступалі ў Боне. Запрашалі нас у Ізраіль, Сочы, Маскву, але ўсё адбывалася на ўзроўні тэлефонных прапаноў. Далей справа чамусьці не рухалася. Самі мы, зразумела, згодныя разглядаць розныя прапановы, у тым ліку і ад афіцыйных структур.

І.К.: Аднойчы нас запрасілі выступіць з сольным канцэртам у праграме фестывалю "Кино-шок". Многія, прызнацца, былі насамрэч у шоку, таму што нават не здагадваліся, што такую музыку мае Беларусь. Сам Гасцюхін дапамагаў нам пераносіць інструменты, Іварс Калнынш абдымаў нас і казаў, што гэта – супер-музыка. Падчас канцэрту я тлумачыў, да якога абраду адносіцца тая ці іншая песня, слухачы ўражваліся таму, што наш народ пра гэта думаў і спяваў.

– Ці выгадна рабіць вам канцэрты ў Беларусі? Чаго тут больш: клопатаў ці прыбытку?

Ю.П.: Цяпер выгадна. Проста немагчыма рабіць столькі канцэртаў, як нам хацелася б. Па першым часе мы рыхтавалі канцэрты самі з дапамогай сяброў, што было няпроста і выгады ніякай не прыносіла. У лепшым выпадку выходзілі на нуль. Цяпер мы працуем на іншых умовах: нас запрашаюць, мы разглядаем прапановы і вырашаем, будзем выступаць ці не.

– А дзе ж вы тады яшчэ зарабляеце, апрача канцэртаў? Пра Івана мы ведаем...

Ю.Дз.: Я выкладаю гітару ў Інстытуце сучасных ведаў.

Ю.П.: Я, апрача "Тройцы", нідзе не заняты.

І.К.: Цяжка ўявіць, як Юра Паўлоўскі жыве, таму што ў яго сям'я. Што да мяне, дык за час усёй маёй педагагічнай дзейнасці я заўсёды працаваў з калектывамі. Каля дзесяці гадоў адпрацаваў з ансамблем "Дзіва", з якім мы таксама крыху гастралявалі. Але, на жаль, музыка так не корміць, як хацелася б. Былі такія гады, калі ў нас здаралася ад шасці да чатырнаццаці канцэртаў. Таго, чаго хацелася б, няма.

– А што ж прадусары? Няўжо ніхто не імкнуўся на вас падзарабіць і даць зарабіць вам?

Ю.П.: На гэтым вось крэсле за дзесяць гадоў сядзела іх дакладна больш за дзесятак. З розных краін. На жаль, усе спробы працаваць з намі канчаліся вельмі хутка. Прычыну мы зразумелі пазней. Як правіла, усе гэтыя прадусары лічылі, што "Тройца" – гэта нейкі топ, вяршыня, з якой будзе лёгка здымаць вяршкі. Прынамсі, нейкая калі не рэчка, дык ручаіна пацячэ сама па сабе, і ў гэтай вадзіцы можна будзе ўтульна купацца. Але праз пэўны час гэтыя людзі пачыналі ўсведамляць, што і пра ручай казаць праблематычна. Ім нават не капала. Таму што калі дзеля агульнай справы нічога не рабіць, нічога і не накапае. Яны прыходзілі, называліся прадусарамі і – знікалі.

– То бок, вы лічыце цяпер за лепшае ўласнымі справамі займацца самім?

Ю.П.: У асноўным кантактамі займаюся я. Магчыма, з-за таго, што маю больш вольнага часу і валодаю пэўнымі кампутарнымі тэхналогіямі. Так, мы спрабавалі аддаць усе нашыя кантакты ў рукі таго ці іншага чалавека. Той браўся і – нічога не адбывалася.

І.К.: Не буду называць імёны, але было й такое: чалавек выдаваў грошы на выданне нашага альбому і цішком сам яго прадаваў па ўласных каналах. Але нічога не рабіў дзеля таго, каб яго маглі купіць нармальна ўсе.

Ю.П.: Альбом "Сем" у нас выйшаў у Расіі наогул скандальна: ён не меў ні прэзентацыі, ні канцэрта ў ягоную падтрымку. Самі мы гэта зрабіць былі не ў стане. І ў выніку, як нам падаецца, у Беларусі ён так і не быў ацэнены належным чынам, хоць нашыя знаёмыя галандцы лічаць яго лепшым.

– Юра, да цябе канкрэтнае пытанне. Сёння музычны калектыў – не толькі "Тройца" – без Інтэрнету можа жыць?

Ю.П.: Не! Калі не будзе Інтэрнэту, мы сябе аўтаматычна абмяжуем толькі тэрыторыяй Беларусі. Мы, канешне ж, можам пра нешта дамовіцца й па тэлефону, але ўсю патрэбную інфармацыю па тэлефону не адправіш, не пакажаш, хто мы ёсць.

– А наколькі, як вы думаеце, тэхналогіі ўплываюць на дзейнасць, творчасць?

Ю.П.: Магу сказаць, што аніяк. Яны могуць толькі дапамагаць прасоўванню групы...

– Маю на ўвазе тэхналогіі музычныя.

Ю.Дз.: На якасць гуку – безумоўна!

Ю.П.: Мне здаецца, калі ў калектыве не будзе нічога ўнутры, ніякія тэхналогіі не дапамогуць.

– Юра, а ты сваіх студэнтаў знаёміш з тэхналагічнымі навінкамі?

Ю.Дз.: Хутчэй за ўсё, яны мяне знаёмяць. Пакаленне цяпер настолькі прасунутае, што, прыкладам, большасць запісаў, якія я прыношу Івану, трапляе да мяне ад маіх студэнтаў. У мяне няма такой магчымасці суткамі сядзець у Інтэрнэце, але яны там праводзяць шмат часу. Калі ж казаць непасрэдна пра музычныя тэхналогіі, дык я мушу знаёміцца з навінкамі. На жаль, у нас няма аніводнай навучальнай установы, дзе б музыкам выкладалі, скажам, тэхналогію гуку. Тут усё проста: маеш комбік, гітару, уключыў – і добра! А тое, што паміж комбікам і гітарай стаіць гара самай рознай інфармацыі, не іграе ролі. Не сакрэт, што на Захадзе чытаюцца асобныя курсы толькі ў галіне працы з гукам. Адзін мой студэнт цяпер вучыцца ў Атланце, дык да студэнтаў прыязджалі спецыялісты са славутай фірмы "Peavey" і праводзілі майстар-клас, паказваючы, як працаваць з апаратурай гэтай фірмы. Ці тэхналогія запісу. Саматужна можна нешта й дома зрабіць, але дзе хто ў нас папулярна растлумачыць, што і як павінна працаваць? Многія і пішуцца ў хатніх умовах, але па вялікаму рахунку гэта – тэхнічны брак. Тэхналогія на творчасць можа паўплываць у адным выпадку: новы гук, нават самы тэхнагенны, можа даць штуршок новаму творчаму вырашэнню, новай ідэі. Але ў асноўным новыя тэхналогіі – гэта ўсё ж дапаможнік у рэалізацыі таго, што ўжо задумана.

– Ты выкладаеш гітару ў маладых музыкаў. Якія тэндэнцыі можаш адзначыць?

Ю.Дз.: Дастаткова трывожныя. З дзесятак гадоў таму гітарыст, калі прыходзіў у студыю, запісваў на стужку тое, што мог паказаць. Цяпер жа тэхналогіі развіліся да такой ступені, што ты можаш запісаць наогул толькі адну ноту, і гукарэжысёр намалюе ўсё, што патрэбна. Таму й знікае неабходнасць імкнуцца да дасканаласці, рабіцца віртуозам. Па студэнтах я бачу, што няма сэнсу працаваць над нейкім пасажам, калі яго можна запісаць часткамі, па дзве-тры ноты і склеіць усё на кампутары. І гэта будзе гучаць ідэальна! Таму лічу: перабор інфармацыі – таксама бяда. Бо калі я сам быў студэнтам, любыя ноты, самыя "сляпыя", былі для нас каштоўнасцю, мы іх шукалі, перапісвалі, развучвалі, прайгравалі дзесяткі разоў.

– Ці можна, да слова, называць такую адсутнасць да ўдасканалення наступствам уплыву фанаграмнай "чумы"?

Ю.Дз.: У адносінах да музыкі інструментальнай я такое казаць бы паасцярогся. "Фанера" музыкай інструментальнай, здаецца, яшчэ не апанавала. А вось у песенным сектары – безумоўна! У нашым інстытуце вялікае аддзяленне вакалістаў, якое, на маю думку, можна акрэсліць так: татальная бяда! Як ні працуюць педагогі, як ні рупяцца – плёну няма. Як толькі нехта са студэнтаў выходзіць на нейкі ўзровень, яму кажуць: не дуры галаву, давай міні-дыск – і працуй. У сувязі з чым дэградацыя прафесіі проста відавочная!

– Ужо вядома, што ўвосень з гэтага памяшкання, дзе адбываюцца заняткі студэнтаў, рэпетыцыі "Этна-трыо "Тройца", дзе знаходзяцца архіў, частка этнаграфічнага збору музею Івана Кірчука, вам прапанавана з'ехаць. У чарговы раз. Куды?

І.К.: У нашым універсітэце адбылася рэарганізацыя. Утварылася новая кафедра, умоўна кажучы, эстэтычнага выхавання. І ўвесь фальклор пераводзіцца ў новае памяшканне на вуліцу Мяснікова, якому, дарэчы, за 60, калі не больш, гадоў без рамонту. Мы пакуль што там аніяк, ні пры чым, нам адно толькі паабяцалі нейкі падвальчык. Я выкладаю шмат прадметаў, у мяне каля дзесятка груп завочнікаў кожная да 30 чалавек, таму гэты пакой быў пастаянна загружаны.

– І на гэтым месцы замест студэнтаў-фалькларыстаў павінны абсталявацца студэнты-спартоўцы. Зразумела, фалькларысты ж медалёў з Алімпіядаў не прывозяць...

І.К.: У гэтым пакоі павінна быць зала з трэнажорамі. Сам рэктар нам пра гэта двойчы ўжо сказаў. Тым не менш тут у нас вельмі вялікі архіў – не толькі музычныя інструменты, многія з якіх дагэтуль ляжаць у скрынях-чамаданах, але і аўдыё-запісаў, відэа, шматлікай літаратуры.

– Магчыма, я памыляюся, але, здаецца, апошнім часам няма новай генерацыі фалькларыстаў. Ці то вывучаць ужо няма чаго, ці то перспектывы не існуе?

І.К.: Ёсць маладыя, вельмі зацікаўленыя людзі. Але ж яны не могуць так вось адразу заявіць пра сябе. Мне вельмі прыемна, што, магчыма дзякуючы маёй уласнай падачы, многія пачынаюць глыбока "капаць" тую ці іншую тэму. Ім патрэбны час. Аднак вернемся да пачатку нашай размовы: а дзе ім пра сябе заявіць? Дзе друкавацца? Бо ўсё цяпер упёрлася ў сценку "Славянского базара", які падгроб пад сябе ўсё, што можна і не можна. Калі гэта фэст папулярнай песні – дык няхай ён і застаецца такім. Тады пры чым тут тэатр, мода, кіно, рок, джаз? Так не можа быць, фестываль з'ядае сам сябе.

Ю.П.: Нас зноў туды запрасілі. Гэтым разам – без фанаграмы. Запланаваны сольны канцэрт, калі не памыляюся, у тэатры імя Коласа. Пакуль што на гэтым дамовіліся. Што будзе далей – пабачым.

– Ведаю, што на вашыя праблемы неяк адгукнуліся адказныя супрацоўнікі Ўпраўлення культуры Мінгарвыканкаму, прыходзілі сюды, ацанілі ўбачанае, паабяцалі дапамагчы...

Ю.П.: Сам начальнік Упраўлення паабяцаў нам адшукаць адносна музею выйсце з сітуацыі, але пасля ягоных абяцанняў працэс пакуль сціх. Мы ж не такія звычайныя хлопцы з дыпламатамі, якіх папрасілі змяніць памяшканне, і мы тут жа перайшлі ў новае.

І.К.: Нам патрэбнае прыстойнае памяшканне пад музей. Пры гэтым варта ўлічваць, што асноўныя экспанаты – куфры і гэтак далей – зберагаюцца ў сяброў. Калі я паказаў фотаздымкі таго, што цяпер знаходзіцца за мяжой, людзі з Упраўлення культуры быццам бы запаліліся ідэяй усё гэта выставіць у Мінску. І калі нам было прапанавана асобнае памяшканне пад музей, асобнае – для рэпетыцый, тут жа адгукнуліся іншыя энтузіясты, якія таксама збіраюць этнаграфічныя калекцыі. Прыкладам, Уладзімір Васілевіч, які мае збор унікальных рушнікоў. Ён бы з задавальненнем аддаў у такі музей сваю калекцыю. І не ён адзін. Мне якая розніца: мае экспанаты ці не мае? Я ж з не тых, хто заняў тэрыторыю і не пускае туды іншых. І калі, прыкладам, мастак Міхаіл Савіцкі дзеля музею падарыў частку сваіх карцін гораду, дык чаму б і мне дзеля агульнай справы не падарыць Мінску частку свайго збору? Няхай людзі гэта бачаць, чым яно гніе ў чамаданах.

– А колькі гадоў асноўная частка тваёй калекцыі знаходзіцца за мяжой?

І.К.: З 1999 году, калі мы ўпершыню паехалі з канцэртамі ў Галандыю. Там было 10 канцэртаў, і цягам 10 дзен працаваў музей беларускай этнаграфіі з майго прыватнага збору, працаваў тэатр батлейкі, потым з усім гэтым мы пераехалі ў Германію, потым выстава паказвалася ў Варшаве. Ідэй зрабіць перасоўную выставу шмат, аднак усё сутыкаецца зноў жа з пытаннем фінансавання. Шчыра кажучы, я ўжо стаміўся. Прыкладам, спазніўся з Дажынкамі ў роднай мне Лідзе, мне трэба было загадзя падарыць гэта ўсё гораду і забыцца нарэшце, што яно ў мяне некалі было. І лягчэй бы на сэрцы зрабілася.

– Ці праўда, што пэўная частка збору ўжо загінула?

І.К.: З часам шмат што траціцца... Кажухі, на якія моль ласая, тканіны. Але ж большасць гінула тут. Мая першая выстава была разгорнута ў цэнтры "Каляндар", што месціўся пад былым "Патсдамам", там, дзе ў свой час працаваў прыватны тэатр Таліпава. Прарвала каналізацыю, і калі я прыехаў, дык убачыў, што вады – па пояс, усе экспанаты плаваюць. Шмат рушнікоў загінула. У той час, дарэчы, мне абяцалі памяшканне ў Траецкім прадмесці, але аддалі пад гасцёўню Галубка. З тых часоў, як затапіла тэатр Таліпава, я не залюбіў падвалы. Як гэта, нашае, народнае – і пад зямлёй? Што, пахавалі назаўсёды? Там, дарэчы, у падвале, аднойчы мяне наведалі аж сем мільянераў з Амерыкі. І ўсе ў адзін голас пыталіся: а што, больш нідзе памяшкання, як у падвале, нельга было знайсці? Кабак нейкі пад зямлёй, клуб – гэта яшчэ зразумела. Аднак вось культура, музей – хочацца, каб яны ўсё ж святло бачылі.

– То бок трэба разумець, што для тваіх музейных экспанатаў больш-менш светлай будучыні няма?

І.К.: Перш за ўсё, няма месца для "Тройцы". Працаваць я асабіста буду й надалей, тут ці ў іншай ВНУ. Аднак гаворку трэба весці ў адной звязцы: база "Тройцы" і яе архіў. Такога ў Беларусі больш нідзе няма. Але ж мы ўпэўніліся: нічога тут нікому не патрэбна, апрача асобных энтузіястаў. Ці то нехта баіцца апякавацца намі, ці то абыякавасць да спрадвечнага апанавала ўсім грамадствам. У нас маецца крайняе выйсце: паразнесці ўсё па хатах, схаваць пад ложкамі і чакаць лепшых часоў. Але ж мы можам стварыць сапраўдны дзейсны этнаграфічны цэнтр, дзяліцца ўсім, што маем, і гэта магла быць сапраўды актыўная структура, якая б, магчыма, ладзіла канцэрты, дарасла да правядзення міжнароднага фэсту этнічнай музыкі. На жаль, такога і блізка пакуль няма.

– Згадзіцеся, такая сітуацыя, прыкладам, у цяперашняй Літве была б абсурднаю...

І.К.: Там проста не было б такой сітуацыі. Яшчэ за савецкім часам, калі рэлігія ў нас была амаль пад забаронай, я быў вельмі ўзрушаны, калі ў адным з віленскіх касцёлаў убачыў выставу рукавіц. У іншым – выставу паясоў. Кожны касцёл працягваў духоўна жыць, выходзячы на ўзровень музею. А ў нас атрымліваецца – ні ў касцёл, ні ў музей. Многія народы дбаюць пра ўласнае, а ў нас, відаць, думаюць так: посцілак на ўсіх хапае, няхай моль іх жарэ... Я ж не адзін такі, хто збірае. Магчыма, гэта сапраўды можна аформіць вельмі прыгожа, каб яно засталося, каб гэта можна было ўбачыць, каб гэтым можна было ганарыцца. Аднак я ўжо стаміўся шукаць месца. Усе, хто сюды прыходзілі, захапляліся: ой, як добра! Але я кажу: дрэнна, бо ўсё гэта – ад недахопу грошай. Так, як у гэтым пакоі, рэчы экспанавацца не могуць, не павінны.

– Дык колькі ж у тваёй калекцыі, скажам, толькі музычных інструментаў?

І.К.: Шчыра кажучы, не лічыў. Вось там, прыкладам, дудак – не мерана, з самых розных краін. Жалейкі, акарыны, званы, некаторыя – з парушаных касцёлаў, якія ўжо наўрад ці будуць адноўленыя. Шмат чаго! Усё, што па тэмбрах адпавядае "Тройцы", мы зараджаем у працу. Але ж іншае можна проста паказваць людзям, у музеі.

– Жаданне запісваць новы матэрыял, рыхтаваць да выдання, выдаваць – не страцілася?

Ю.П.: Новы матэрыял гатовы. Грошай на запіс...

– Разумею: Янка Купала, "Адвечная песня". То бок сродкаў – няма.

І.К.: Калі ў Польшчы мы пісалі альбом "Сон-трава", спонсарам выступіла Польскае радыё. Мы жылі ў гатэлі, там жа харчаваліся. Але ж дзеля запісу цяперашняга альбому мы не хочам рызыкаваць некуды ехаць.

– Але калі спонсарам вашага чарговага альбому выступіць Беларускае радыё...

І.К.: Мы хацелі б запісаць альбом тут, таму што гэта танней. Праграма гатовая, але што далей? Возьмем альбом "Сон-трава", які быў выдадзены фірмай "West-Records". Наклад рассыпаўся па краіне, людзі нам пішуць-тэлефануюць "Дзе ўзяць?", а ў крамах альбому няма. Нічога не разумею ў гэтым шоў-бізнэсе! Падрыхтаваць праграму – нашая праблема, запісаць альбом – нашая праблема, а далей цяжка зразумець, чые праблемы хто павінен вырашаць. Няма альбому ў крамах!

– Які, дарэчы, наклад значыўся ў кантракце?

Ю.П.: Тысяча штук, што "Жар-жар", што "Сон-травы". Але ж пастаянна пытаюцца: дзе ўзяць? Няўжо фірме-выдаўцу да гэтага няма справы? Нават у Мінску з гэтым праблемы, не кажучы ўжо пра раённыя цэнтры. Там, здаецца, пра існаванне запісаў беларускіх выканаўцаў наогул ніхто не ведае.

І.К.: Заходнія лэйблы ладзяць цэлыя туры з мэтай прадаць новы альбом таго ці іншага выканаўцы, фінансуюць запіс праграмы, прадусаванне, раскрутку. А ў нас?

Ю.П.: Сапраўды, ты даеш выдаўцу практычна гатовы прадукт з паліграфіяй, і таму застаецца толькі выдаць яго, а далей да ўсяго ён траціць інтарэс. Пры гэтым мяне ўражваюць кошты. Аптовыя вельмі завышаныя, упакоўка – звычайны пластык, які цяпер ужо амаль не сустрэнеш у Еўропе, а кошт на выхадзе – як на заходнюю прадукцыю. Мне ўжо колькі разоў казалі, што "Жар-жар" каштуе 32 тысячы. Для беларускага пакупніка гэта – высокі кошт, але мне здаецца, што для такой якасці выдання ён – неадэкватны! Пры гэтым "адбіць" праз такі наклад выдаткаваныя на запіс грошы нерэальна.

– А як, дарэчы, з вамі разлічваюцца выдаўцы?

Ю.П.: Звычыйна грашыма. Ганарар за дыск "Сем", які выдаваўся ў Маскве, мы атрымалі ў выглядзе дыскаў. Альбом быў выдадзены ў 2005 годзе, але да гэтага часу тут у пакоі ляжыць вялікая колькасць тых дыскаў. У Беларусі прадаваць іх мы не маем права, гэта незаконна, бо ў любы момант можа ўзнікнуць чалавек з падаткавага органу. Мы мусім аформіць ІП, плаціць штомесяц 100 еўра.

І.К.: То бок штогод мы мусім заплаціць 1200 еўра, каб атрымаць прыбытак у...

Ю.Дз.: "Адбіць" такія грошы проста нерэальна!

Ю.П.: А вось у Еўропе на такія рэчы, як продаж дыскаў падчас канцэртаў, ніхто не звяртае ўвагі. Гэта агульна прынятая практыка, усе прадаюць. Бліжэйшы прыклад – Чарэмха, 7 кіламетраў ад беларуска-польскай мяжы. Усе ўдзельнікі фестывалю прадаюць свае запісы.

І.К.: Вёсачка з якіх сто дамоў, але ж ладзіць міжнародныя фестывалі. Вялікія сцэны, святло, гук, майстар-класы – усё, як мае быць. Калектывы з усяго свету прыязджаюць на сем дзён, аўдыторыя збіраецца пад 10 тысяч чалавек.

– І ўсё ж: новы матэрыял для чарговага альбому маецца, але выданне залежыць ад таго, як хутка вы адшукаеце грошы на запіс...

Ю.П.: Студыю мы ўжо прыглядзелі, нам спадабалася. Але ў тых умовах, у якіх мы працавалі раней, нам больш працаваць не хацелася б. Не хочацца паўтараць досвед з альбом "Жар-жар", якому аддалі чатыры гады, не ведаючы, як потым рэалізаваць зробленае.

– Таму так і здарылася, што "Жар-жар" і "Сон-трава" былі выдадзеныя ў адзін год, хоць розніца паміж імі практычна – чатыры гады?

Ю.П.: Ну так...

– Іван, ты згадваў ужо рэакцыю людзей на фестывалі "Кино-шок", якія ўпершыню чулі "Тройцу". А што беларусы, што мясцовыя слухачы, якая ў іх рэакцыя, калі яны вас чуюць упершыню?

І.К.: Мы можам меркаваць па водгуках у гасцёўні нашага сайту. Шмат падзяк нават ад тых, хто чуў нас упершыню. Частка студэнтаў стацыянару, завочнікаў была на нашым юбілейным канцэрце. Многія, як потым казалі, былі ў стане шоку. Адна дзяўчына прызналася: як вярталася ў Жодзіна, праз усю дарогу плакала. "Дзевачка", дарэчы, ва ўзростце. Казала, што яе калаціла, бо многія песні яна ведала, сама спявае, але не магла ўявіць, як тое можа гучаць, як тры чалавекі могуць зрабіць столькі музыкі. Таму мне прыемна, калі кажуць, што ў "Тройцы" ёсць музыка...

Тэкст: Дзмітрый Падбярэзскі, "Zapraudu.info"
Фота: Tarantino, "Еўрарадыё"